علائم و درمان انحراف و کجی ستون فقرات (اسکولیوز) با طب فیزیکی
اسکولیوز یا به عبارتی انحراف ستون فقرات زمانی رخ می‌دهد که ستون فقرات به یک طرف چرخیده و یا خم می‌شود. این امر ممکن است قفسه سینه را از موقعیت خود خارج کرده و موجب انقباض و گرفتگی غیرارادی عضلات ناحیه کمر و درنهایت درد و ناراحتی شدید شود. اسکولیوز بیماری نادر نیست. طبق آمار و تحقیقات از هر 1000 کودک معمولا 3 تا 4 کودک مبتلا به اسکولیوز هستند و باید برای درمان به متخصص مراجعه کنند. با وجود این‌که بیماری اسکولیوز بیشتر در کودکان مشاهده می‌شود اما این ناهنجاری ممکن است در هر سنی رخ دهد. برخی افراد ممکن است از همان بدو تولد (مادرزادی) ، برخی در ابتدای کودکی (نوزاد نارس)، برخی در نوجوانی (ایدیوپاتیک نوجوانی) و برخی در بزرگسالی (دژنراتیو ) به انحنای ستون فقرات مبتلا شوند.
علل انحراف ستون فقرات
حدود 80 درصد از موارد اسکولیوز معمولا بدون علت مشخص رخ می‌دهند. این بیماری معمولا در طول 7 سال اول زندگی قابل تشخیص است. علل‌های شایع و قابل تشخیص اسکولیوز شامل:
- نقائص هنگام تولد
- ناهنجاری‌های عصبی
- شرایط ژنتیکی
علائم اسکولیوز
اسکولیوز در مراحل اولیه فاقد علائم می‌باشد. این امر خصوصا در کودکان کاملا صحت دارد. گاهی اسکولیوز تا مرحله ی رشد نوجوانی نامشخص باقی می‌ماند. از آن‌جایی که علائم این بیماری در بزرگسالی ممکن است با کمر درد اشتباه گرفته شود تشخیص این بیماری در بزرگسالی خصوصا درصورتی که انحراف ستون فقرات خفیف باشد دشوار است. برخی علائم کوچک مانند ظاهر نامناسب لباس در بدن می تواند به انحنای ستون فقرات اشاره کند. در برخی مواقع ممکن است بیمار متوجه وضعیت غیرطبیعی در بدن مانند ناهمواری لگن و یا عدم قرینگی تیغه‌های شانه و بلند بودن یک کتف به نسبت کتف دیگر شود.
علائم دیگر اسکولیوز عبارتند از:
- قرار نگرفتن سر درمرکز بدن
- ناقرینگی سطح لگن
- کج بودن ستون فقرات
اسکولیوز ممکن است در بزرگسالان منجر به درد شود. مشکلات ناشی ازاسکولیوز عبارتند از:
- درد پایین کمر
- خشکی
- خستگی مفرط
چه موقع باید به پزشک مراجعه کرد؟
در صورت مواجه شدن با هر یک از مشکلات و علائمی که در این قسمت معرفی می‌کنیم بهتر است در اسرع وقت به پزشک مراجعه کرد:
- کمر درد حتی اگر بعد از 1 هفته درمان‌های خانگی و استراحت برطرف نشود.
- تداخل درد در فعالیت‌های روزمره
- گسترش درد به پاها
لازم به ذکر است که علائم فوق ناشی از اسکولیوز پیشرفته است.
تشخیص
اسکولیوز اختلال پیچیده‌ای است که نیازبه تشخیص پزشک دارد. پزشک در طول جلسه معاینه ممکن است سوالات مختلفی در خصوص درد و علائم دیگری که بیماربه‌تازگی با آن ها مواجه شده بپرسد. سوال درخصوص سوابق پزشکی و همچنین سوابق خانوادگی ابتلا به اسکولیوز از موارد دیگری است که پزشک در طول جلسه ویزیت از بیمار می‌پرسد. مرحله بعد معاینه فیزیکی بیمار است. معاینه فیزیکی شامل خم شدن به جلو(مانند رکوع)، شل کردن دست‌ها و بازکردن بازوها به سمت کف زمین است. در چنین وضعیتی پزشک جهت تشخیص هرگونه ناهماهنگی و ناقرینگی، اقدام به معاینه کمر و دنده‌های بیمار خواهد کرد. درصورتی که پزشک متوجه انحنای قابل تشخیص در ستون فقرات شود ممکن است جهت اطمینان از تشخیص، تصویربرداری اشعه‌ایکس را تجویز نماید. از طریق این روش تشخیصی امکان بررسی دقیق میزان انحنای ستون فقرات میسر می‌شود. در برخی موارد جهت اطمینان از چرخش ستون فقرات ممکن است نیاز به اسکولیومتر یا انحراف سنج باشد.
درمان اسکولیوز
درمان اسکولیوز بهترین روش جهت تسکین درد ناشی از چنین ناهنجاری است. بسته به نوع درد، درمان‌های مختلفی در این زمینه وجود دارد. انواع درمان های اسکولیوز شامل:
بریس
استفاده از بریس‌ها در انحنای خفیف، متوسط و یا در حال پیشرفت یکی از روش‌های درمانی غیرجراحی است که مانع از تشدید انحنای ستون فقرات می‌شود.
تزریقات ستون فقرات
با وجود این‌که تزریق استروئیدها به اعصاب و مفاصل ستون فقرات موجب تسکین درد می‌گردد اما تاثیرات ناشی از آن‌ها طولانی‌مدت نیست. تزریق ستون فقرات برای مبارزه با دردهای حاد و یا به‌عنوان بخشی از برنامه مهم کنترل درد بکار می‌رود.
طب سوزنی
درمان طب سوزنی شامل تزریق سوزن‌های نازک، محکم و فلزی به نقاط خاصی از پوست است که یا به‌صورت دستی و یا الکتریکی صورت می‌گیرد. این روش یکی از درمان‌های سنتی چینی است که قدمت هزار ساله داشته و در درمان انواع مشکلات سلامتی نظیر اسکولیوز بکار می‌رود.
درمان دستی
درمان دستی یا به‌عبارتی علم شناخت مفاصل به‌ویژه ستون فقرات نوعی روش درمانی است که با کمک دست‌ها و یا ابزار خاص جهت تشخیص و درمان اختلالات اسکلتی توسط افراد مجرب و دوره‌دیده انجام می‌شود. درمنان دستی در استخوان‌ها، مفاصل و ماهیچه‌ها استفاده می‌شود. این روش به درمان دستی نیز معروف می‌باشد. درمان دستی شامل طیف وسیعی از روش‌ها می‌باشد. هدف عمده درمان دستی بیشتر دستکاری ستون فقرات جهت درمان بیماری‌های نظیر اسکولیوزاست که موجب درد در ناحیه گردن و پایین کمر می‌شوند.
فیزیوتراپی
فیزیوتراپی یا ورزش درمانی به مجموعه‌ای از حرکات اصلاحی گفته می‌شود که منحصرا جهت درمان اختلال چرخش ستون فقرات به یک سمت بکار می‌روند. حرکات فیزیوتراپی تاثیر چشمگیری در کنترل انحنای غیرطبیعی ستون فقرات دارند. افرادی که به‌دنبال فیزیوتراپی هستند بهتر است به‌سراغ فیزیوتراپیست‌های مجرب و آموزش دیده‌ای بروند که قادرند با ارائه الگوهای حرکتی مناسب مشکل کجی ستون فقرات را برطرف نمایند. فیزیوتراپیست‌های مجرب با آموزش قرار دادن بدن در وضعیت و موقعیت صحیح ، حافظه عضلانی و فعال سازی سیستم‌های رفلکس از طریق انجام صحیح حرکات اصلاحی اسکولیوز می‌توانند تغییرات مثبتی در وضعیت انحنای ستون فقرات ایجاد کنند.
اولتراسوند
فیزیوتراپیست‌ها، مربیان ورزشی و افراد دیگر معمولا جهت درمان و تسکین بیماری‌های دردناک و همچنین بهبود بافت‌ها به روش درمانی اولتراسوند روی می‌آورند. اولتراسوند کمک شایانی به روند بهبود درمان می‌کند. اولتراسوند با افزایش جریان خون در ناحیه تحت درمان موجب تسریع روند بهبود می‌گردد. درحقیقت اولتراسوند با کاهش تورم و آماس موجب کاهش درد می‌گردد. از مزایای امواج حاصل از اولتراسوند می‌توان به ماساژ آرام بافتهای نرم، بهبود بافت آسیب دیده و نرم‌شدن بافت زخم یا اسکار اشاره کرد.
ورزش
برخی از حرکات ورزشی مناسب جهت درمان اسکولیوز شامل:
کشش بدن به بالا و پایین
حرکت کشش بدن به سمت بالا و برگشت به موقعیت اول جهت درمان انحنای ستون فقرات بسیار توصیه می‌شود. پشت به دیوار بایستید و دست‌ها را آزادانه کنار خود آویزان کنید. ایستادن در چنین وضعیتی و پشت به دیوار مانع خم شدن به جلو و عقب می‌شود. اگر سمت چپ کمر شما آسیب دیده و سفت شده است، دست چپ را بلند کرده و به سمت سقف بکشید. سعی کنید تا جایی که امکان دارد دست چپ را به بالا بکشید. به طور همزمان سعی کنید دست راست خود را به سمت زمین بکشید. با انجام این حرکت کششی باید تغییرات محسوسی را در تراز ستون فقرات احساس کنید. به مدت 5 ثانیه در حالت کشش خود را حفظ کرده و سپس به حالت اول بازگردید. توصیه می‌شود این حرکت را 2 تا 3 بار در طول روز و 10 دفعه تکرار کنید.
کشش پهلوها
پشت به دیوار بایستید، پاها را به عرض شانه‌ها باز کنید و دست‌ها را کنار خود آزادانه آویزان کنید. این حالت دراصل بدن را برای شروع تمرین آماده می‌کند. درصورتی که سمت چپ کمر شما دچار انحنا شده، دست چپ را بالای سر برده و با خم شدن به سمت راست موجب کشش عضلات آسیب دیده شوید. جهت تسریع حرکت بهتر است دست راست را روی ران راست قرار داده و با اعمال فشار ملایم به ران راست موجب کشش بیشتر در سمت چپ بدن شوید. دست بالای سر را تاجایی که امکان دارد بکشید. با انجام صحیح این حرکت می توانید کشش ملایمی را در عضلات آسیب دیده سمت چپ کمر و همچنین عضلات بین دنده‌ها احساس کنید. 5 ثانیه در این حالت خود را حفظ و سپس به موقعیت اول بازگردید. 2 تا 3 بار در طول روز و در کل 10 دفعه این حرکت کشش پهلو را تکرار کنید.